Powraca ustawa o artystach zawodowych. Co się zmieniło? - Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (ZAPA)

Z perspektywy twórców z pewnością istotne są również przepisy określające uprawnienia jakie może uzyskać "artysta zawodowy". Jednym z najważniejszych aspektów projektowanych przepisów są dopłaty do składek (na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne) dla najmniej zarabiających twórców. Z tym związana jest również jedna  z najpoważniejszych i niestety nie do końca korzystnych zmian nowego projektu. Zmodyfikowane zostały zasady uzyskiwania dopłaty. Nowa propozycja ustawy przewiduje, że dopłata do składek przyznawana będzie na podstawie miesięcznego przychodu (który nie może być niższy niż 80% przeciętnego wynagrodzenia brutto), tymczasem poprzedni projekt jako podstawę ustaleń zakładał przeciętny miesięczny dochód. Skutkiem tej stosunkowo niewielkiej modyfikacji może być niestety zmniejszenie liczby uprawnionych do dopłaty artystów zawodowych. W tym zakresie doprecyzowano również, że dopłata przyznawana będzie na okres jednego roku liczonego od 1 maja do 31 kwietnia roku następnego. Terminy te dostosowano zatem do analogicznych okresów rozliczeń skarbowych np. z umowy o pracę.

Zachowana została wysokość dopłat do składek, od 20% do 80% w zależności od uzyskiwanego przychodu. Nie uległy też zmianie pozostałe uprawnienia takie jak posiadanie karty artysty zawodowego, czy możliwość uzyskania stypendium lub zapomogi.

Nowy projekt wprowadza również kilka zmian związanych z najbardziej sporną kwestią, czyli pobieraniem opłaty od czystych nośników (nazywanej również opłatą reprograficzną), która ma być zasadniczym źródłem finansowania dopłaty do składek na ubezpieczanie społeczne i zdrowotne. Jedną z istotnych zmian w tym zakresie będzie obowiązek przygotowywania przez Radę Polskiej Izby Artystów raportu w sprawie rynku dozwolonego użytku. Takie, opracowywane raz na dwa lata, sprawozdanie ma w założeniu badać m.in. zakres dozwolonego użytku, rodzaje wykorzystywanych urządzeń, różnice między cyfrowym i analogowym kopiowaniem, a także szkody ponoszone przez artystów z tytułu kopiowania utworów w ramach dozwolonego użytku. Docelowo raport ten ma stanowić podstawę do ustalania przez Ministra Kultury wysokości opłat reprograficznych od poszczególnych nośników i urządzeń (propozycja MKiDN na razie obejmuje opłaty m. in. od tabletów i laptopów, ale nie od smartfonów).

Nowy projekt ustawy doprecyzowuje, że zawodem artystycznym jest działalność twórcza lub wykonawstwo artystyczne, nawet jeżeli nie prowadzi ona do stworzenia lub wykonania utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim. Jest to bardzo korzystna zmiana zwłaszcza dla filmowców, gdyż umożliwi ona korzystanie z projektowanego systemu ubezpieczeń możliwie najszerszej liczbie twórców oraz współtwórców dzieła filmowego, niezależnie od tego czy uzyskują tantiemy od ZAPA.

Co więcej, do definicji zawodu artystycznego dodano również uzupełnienie wskazujące, że obejmuje on także czynności związane z rozporządzaniem dziełem. Takie sformułowanie można potraktować jako odpowiedź na postulat SFP-ZAPA oraz KIPA o dodanie do listy zawodów artystycznych producentów kreatywnych.