W poniedziałek, 21 października br., w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego odbyła się konferencja prasowa, na której przedstawiono nowe założenia ustawy o zabezpieczeniu społecznym artystów zawodowych. Podczas spotkania zaprezentowano także wyniki najnowszej odsłony badania „Policzone i Policzeni. Artyści, twórcy i wykonawcy w Polsce” Uniwersytetu SWPS.
Co znalazło się w nowym projekcie? Według zapowiedzi Ministerstwa Kultury zakłada on wsparcie artystów, których dochody nie są stałe i znajdują się poniżej średniej krajowej. Celem nowego prawa jest natomiast zmiana systemu, która umożliwi wyrównanie rażących dysproporcji w dostępie do świadczeń społecznych w środowisku artystycznym.
W proponowanej ustawie znalazł się mechanizm dopłat do składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (przekazywane na odpowiednie konto danego artysty lub artystki w systemie ZUS). Dopłata dotyczyć będzie tych osób, które w ostatnich 3 latach nie uzyskały dochodu większego niż 125% minimalnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Założeniem Dopłaty jest uzupełnienie wysokości składek na koncie artysty zawodowego do wysokości składek należnych z tytułu minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W jaki sposób artyści będą mogli się ubiegać o wsparcie? Potrzebne będzie do tego uzyskanie statusu artysty zawodowego, który przyznawany będzie decyzją administracyjną wydaną przez dyrektora nowego organu tj. Instytut Artysty Zawodowego. Decyzja wydawana będzie po zasięgnięciu opinii Komisji Opiniującej, w której skład będą wchodzić przedstawiciele środowisk twórczych i artystycznych (90 osób) oraz przedstawiciele MKiDN, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz ZUS (24 osoby). Status artysty zawodowego będzie mógł zostać przyznany na okres maksymalnie 5 lat. Natomiast po upływie 10 lat nieprzerwanego posiadania statusu, będzie on mógł zostać przyznany już bezterminowo.
Nowe prawo zakłada również stworzenie mechanizmu zapomóg dla artystów i twórców w trudnej sytuacji materialnej.
Źródłem finansowania dopłat do składek społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego będzie nowo utworzony Fundusz Wsparcia Artystów Zawodowych.
W dniu konferencji, w poniedziałek, 21 października Ministerstwo Kultury zapowiedziało złożenie wniosku o rozpoczęcie prac legislacyjnych nad ustawą. Planowane konsultacje społeczne mają się rozpocząć jeszcze w listopadzie 2024 roku.
Więcej informacji na temat ustawy oraz harmonogram prac legislacyjnych dostępny jest na stronie Ministerstwa: https://www.gov.pl/web/kultura/zabezpieczymy-artystow-i-tworcow---rozpoczynamy-prace-legislacyjne-nad-projektem-ustawy-o-zabezpieczeniu-spolecznym-artystow-zawodowych
Warto również wspomnieć, że przygotowanie projektu ustawy poprzedziły rozmowy ze środowiskami oraz przygotowanie nowej odsłony badania pt. „Policzone i Policzeni 2024. Artyści, twórcy i wykonawcy w Polsce”, które na zlecenie Ministerstwa zrealizowało Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS pod przewodnictwem prof. Doroty Ilczuk.
Najważniejsze wnioski płynące z badania prezentują się następująco:
- Środowisko artystów, artystek, twórców, twórczyń oraz wykonawców i wykonawczyń w Polsce liczy ok. 62,4 tys. osób (to o 2500 osób więcej niż w 2018 roku);
- Średnie zarobki tej grupy zawodowej są drastycznie niższe od średniej krajowej (średni miesięczny przychód z pracy artystycznej wyniósł w 2023 roku 4053 zł brutto, tymczasem przeciętne wynagrodzenie miesięczne w Polsce wyniosło 7155 zł brutto);
- Dochody poniżej progu ubóstwa to rzeczywistość aż 29% artystów i artystek (dla porównania 9% w ogóle społeczeństwa);
- Aż 50% badanach osiąga dochody poniżej płacy minimalnej;
- Wysokie stawki powyżej progu zamożności osiąga tylko 1,9% osób zajmujących się pracą artystyczną;
- Tylko 8% ankietowanych jest zatrudniona na etatach na czas nieokreślony;
- Ponad połowa badanych pracuje na umowach cywilnoprawnych.
Z pełną treścią raportu można zapoznać się tutaj:
https://swps.pl/images/DOKUMENTY/Policzone_policzeni_2024_Raport_ONLINE-4.pdf