ZAPA – podsumowanie 2019 roku
W 2019 roku zainkasowaliśmy ponad 155 mln zł. Oznacza to, że już piąty rok z rzędu utrzymujemy trend wzrostowy w odniesieniu do kwot pobieranych od użytkowników praw. Analogicznie do lat poprzednich wpływ na tak pozytywne wyniki mają przede wszystkim wysokie wpływy z dwóch kluczowych pól eksploatacji: nadań i reemisji.
W procesach z multipleksami zapadły kolejne pozytywne dla SFP-ZAPA rozstrzygnięcia. Wygraliśmy wszystkie dotychczasowe procesy (siedem!) przeciwko multipleksom o przekazanie informacji o wpływach z wyświetlania. Zapadł także korzystny dla nas wyrok w sprawie dotyczącej zapłaty zaległych tantiem przez Cinema City (choć jeszcze nie prawomocny).
W ubiegłym roku kontynuowaliśmy wdrażanie wymogów wynikających z ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (ustawa o ZZ). Wiązało się to z koniecznością całościowego przeglądu i modyfikacji regulacji dotyczących działalności Stowarzyszenia Filmowców Polskich, w tym oczywiście również SFP-ZAPA. Począwszy od Statutu SFP i zezwolenia na zbiorowe zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, poprzez szereg regulaminów wewnętrznych oraz umów powierzenia praw, na umowach z użytkownikami i organizacjami zagranicznymi kończąc. Najważniejszym z przygotowywanych dokumentów był nowy Statut, który został zarejestrowany przez Krajowy Rejestr Sądowy 10 października 2019 r. Od dnia jego zatwierdzenia, całe Stowarzyszenie działa na podstawie nowych przepisów wewnętrznych.
W 2019 r. swoje prawa powierzyło w zarząd SFP-ZAPA ponad 300 nowych autorów lub spadkobierców. Na koniec roku łączna liczba uprawnionych wyniosła niemal 5200. Jednocześnie prawa do scenariusza powierzyło organizacji prawie 2200 polskich autorów. W ubiegłym roku do SFP-ZAPA zapisało się także 24 nowych producentów. Na koniec ubiegłego roku było ich już ponad 670.
Wypłata tantiem dla uprawnionych zamknęła się w kwocie 121,5 mln zł i została zrealizowana zgodnie z planem. Mówimy tutaj o faktycznej kwocie wypłaconej wszystkim uprawnionym autorom i producentom, zarówno polskim, jak i zagranicznym. Kwota przekazana do repartycji była oczywiście wyższa, ale ze względu na zgłoszone konflikty udziałowe lub niepełną identyfikację repertuaru część wypłat, nie mogła zostać zrealizowana z przyczyn niezależnych od nas.
Wpływy finansowe z tytułu nadań osiągnęły w 2019 r. kwotę prawie 75 milionów złotych i były o kilka milionów złotych wyższe niż w roku poprzednim. Umowami objęci są zasadniczo wszyscy nadawcy telewizyjni, w tym najwięksi, działający na podstawie polskiej koncesji. Organizacja ma podpisane 19 umów na tym polu eksploatacji.
Pod koniec ubiegłego roku odbyła się pierwsza rozprawa sądowa z powództwa SFP-ZAPA przeciwko TVN. Nadawca, choć obecne należności reguluje na bieżąco, zalega z zapłatą tantiem dla scenarzystów za nadania ich utworów w 2015 r.
Na tym polu także zainkasowaliśmy ponad 70 milionów złotych. Rynek operatorów kablowych uiszcza wynagrodzenia dla autorów i producentów według stawki 2,2%, która w 2018 r. została prawomocnie zatwierdzona przez sąd jako właściwa.
Pomimo tak ugruntowanej stawki wynagrodzeń, prowadzimy spory sądowe z kilkoma użytkownikami. Zaniżają oni podstawę rozliczeń raportując niepełne wpływy z tytułu reemisji. Wprost przekłada się to na dokonywanie przez nich zaniżonych wpłat. Sądy sukcesywnie zasądzają na rzecz SFP-ZAPA przekazanie przez takich operatorów pełnej dokumentacji umożliwiającej wyliczenie całej opłaty licencyjnej należnej organizacji. Jest to pierwszy krok na drodze do wyegzekwowania stosownych dopłat wraz z wysokimi odsetkami.
Równolegle do prowadzonych działań sądowych na bieżąco realizujemy ponad 300 umów z operatorami kablowymi obejmując swoim inkasem ponad 97% rynku. Na bieżąco realizujemy także umowy z wszystkimi operatorami satelitarnymi działającymi na terytorium Polski.
W kontekście reemisji należy również wspomnieć o wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 5 listopada 2019 r., który uznał za zgodny z Konstytucją RP przepis ustawy o prawie autorskim, który umożliwia m.in. dochodzenie od operatorów kablowych uchylających się od zawarcia umowy licencyjnej z SFP-ZAPA, odszkodowania równego dwukrotności stosownego wynagrodzenia, tj. dwukrotności 2,2% wpływów z tytułu reemisji.
Ubiegły rok przyniósł przełomowe, korzystne dla SFP-ZAPA orzeczenia w sprawach prowadzonych przeciwko Cinema City, Multikino oraz Helios. Prawomocne wyroki w sporach z każdym z ww. multipleksów ostatecznie przesądziły, iż za wpływy z tytułu wyświetlania filmów powinny być uznawane nie tylko kwoty z tytułu sprzedaży biletów, ale także z szeregu innych źródeł. Mowa między innymi o programach abonamentowych, okularach 3D, dopłatach do miejsc VIP czy też innych niż bilety znakach legitymacyjnych (np. voucherach i kuponach).
W październiku 2019 r. zapadło pierwsze, przełomowe dla SFP-ZAPA rozstrzygnięcie w sprawie o zapłatę za lata 2011-2013 przeciwko największej w Polsce sieci kin wielosalowych, tj. Cinema City. Sąd uznał w nim za prawidłową stawkę stosowaną przez organizację w wysokości 0,95%. W konsekwencji zasądził na rzecz twórców chronionych przez SFP-ZAPA kwotę kilkunastu milionów złotych wraz z wysokimi odsetkami oraz pełne koszty procesu. Sąd wielokrotnie stwierdził w swoim uzasadnieniu, że SFP-ZAPA wygrało sprawę w 100%.
W wyniku postępowania egzekucyjnego SFP-ZAPA uzyskało prawomocny wyrok nakazujący Heliosowi zapłatę na rzecz organizacji niezależnej od tantiem kwoty 900 tys. zł. To należność za zwłokę w przekazaniu pełnych wpływów z wyświetlania filmów w latach 2011-2013. Także powołana przez sąd biegła w sprawie o zapłatę przeciwko Heliosowi nie zakwestionowała stosowanej przez organizację stawki, tj. 0,95%.
Równolegle do działań procesowych przeciwko niepłacącym kinom, podpisaliśmy w ubiegłym roku kilkaset umów na tzw. wyświetlanie okazjonalne (np. w trakcie imprez plenerowych). Zawarliśmy także kolejne umowy stałe. Na koniec 2019 r. było ich ponad 400. Oznacza to, że inkasem objęte jest ok. 80% rynku pod względem liczby kin. Przełożyło się to na uzyskaną przez organizację kwotę 2,2 mln zł. Pozostałe 20%, to niemal w całości kina prowadzone przez trzy największe multipleksy, z którymi SFP-ZAPA pozostaje w sporach sądowych. Odpowiadają one jednak za 80 % wpływów generowanych na tym polu eksploatacji.
W czerwcu ubiegłego roku złożyliśmy do Komisji Prawa Autorskiego wspólny ze Stowarzyszeniem Autorów ZAiKS wniosek o zatwierdzenie tabeli wynagrodzeń na polu wyświetlanie . Łączna stawka obu OZZ wynosi 2,1% wszystkich wpływów kin z tytułu wyświetlania.
Inkaso na tym polu sukcesywnie rośnie. W ubiegłym roku zainkasowaliśmy z tytułu publicznych odtworzeń (hotele, samoloty, telewizja szpitalna, pokazy jednorazowe) kwotę około 3 mln złotych.
Na początku 2019 r. porozumieliśmy się z największym w Polsce operatorem telewizji szpitalnej w zakresie rozliczenia zaległości oraz regulowania należności. Na przestrzeni roku objęliśmy także umowami kilka innych podmiotów odtwarzających utwory audiowizualne w szpitalach na terenie całej Polski.
W maju 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zatwierdził część tabel wynagrodzeń za odtwarzanie filmów i muzyki w hotelach. W ustnych motywach rozstrzygnięcia sąd wyraźnie podkreślił, że stawki są właściwe i ukształtowane przez rynek. Postanowienie Sądu, choć jeszcze nieprawomocne, przybliża polski rynek publicznego odtwarzania do standardów panujących w innych krajach europejskich. Tam hotele od dawna płacą autorom godziwe wynagrodzenia za korzystanie z ich twórczości.
W 2019 roku doprowadziliśmy do rozliczenia zaległych tantiem przez kilku dystrybutorów filmowych. Dodatkowo zawarliśmy umowę generalną z jednym z największych wydawców prasowych dołączających do gazet płyty z filmami.
Ubiegłoroczny spadek sprzedaży płyt z filmami, w tym znacznie mniejsza liczba filmów dodawanych do tytułów prasowych, przełożył się na spadek tantiem inkasowanych na tym polu eksploatacji. Zainkasowaliśmy łącznie kwotę 1,5 milionów złotych.
Wpływy z korzystania z filmów na płytach DVD od wielu lat maleją na rzecz wpływów z VOD, czyli tzw. wideo na żądanie. A za tę formę korzystania z twórczości ustawa o prawie autorskim nadal nie przyznaje tantiem.
Nasza propozycja dotycząca zmiany rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na podstawie którego pobierane oraz dzielone są opłaty od tzw. czystych nośników, kolejny rok z rzędu nie została rozpatrzona przez MKiDN. Zakłada ona m.in. aktualizację katalogu urządzeń objętych opłatami poprzez dodanie nowych, za pomocą których obecnie kopiowane są utwory. Chodzi przede wszystkim o laptopy, smartfony i tablety. Na wprowadzenie takich zmian daje jednak nadzieję projekt ustawy o statusie artysty zawodowego, w pracach nad którym braliśmy aktywny udział. Mechanizmy zaproponowane w projekcie przewidują dopłaty do składek na ubezpieczenia społeczne najsłabiej zarabiających artystów zawodowych. W celu współfinansowania składek projekt przewiduje powołanie funduszu, którego przychodami mają być m.in. wpływy z opłat z tzw. czystych nośników. Przyjęcie takiego rozwiązania oznaczałoby zmianę art. 20 ustawy o prawie autorskim. W konsekwencji zmienione zostać powinno także Rozporządzenie Ministra Kultury określającego listę urządzeń i nośników objętych opłatami.
Niezależnie od braku korzystnych regulacji prawnych, staramy się skutecznie inkasować opłaty na podstawie istniejących przepisów. W efekcie wypracowaliśmy w tym obszarze dobry wynik, inkasując dla uprawnionych kwotę niemal 1,5 miliona złotych.
W 2019 roku nadal nie zostały wprowadzone przepisy przyznające twórcom tantiemy za eksploatację ich filmów w internecie. Niezależnie od tego podejmujemy działania mające na celu zawieranie umów, na podstawie których autorzy byliby wynagradzani. Podpisaliśmy kontrakt z Telewizją Polską, na mocy którego organizacja będzie uzyskiwała wynagrodzenia dla twórców z tytułu publicznego udostępnienia tzw. archiwalnych utworów wyprodukowanych w przeszłości przy udziale TVP.
Nie mogąc pobierać tantiem za korzystanie z utworów w serwisach internetowych kontynuowaliśmy działalność antypiracką. W 2019 roku w ramach realizacji swoich celów statutowych przeciwdziałaliśmy i zwalczaliśmy naruszenia praw producentów oraz twórców utworów audiowizualnych. W ramach tego monitorowaliśmy polskojęzyczne serwisy internetowe w poszukiwaniu nielegalnych kopii filmów, a także wysyłaliśmy wezwania do ich usunięcia.
Na Nadzwyczajnym Walnym Zjeździe Stowarzyszenia w marcu 2019 roku zatwierdzony został nowy Statut SFP. Ani sąd rejestrowy, ani Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie zgłosił żadnych uwag do jego treści. Statut został następnie zatwierdzony przez sąd rejestrowy postanowieniem z 10 października 2019 r.
W zakresie działania SFP-ZAPA Statut utrzymuje działanie organizacji jako wyodrębnionej jednostki wewnętrznej Stowarzyszenia, wykonującej czynności z zakresu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi. Na mocy Statutu dotychczasowa Rada Administracyjna staje się Radą Repartycyjną – organem Stowarzyszenia wspierającym Zarząd SFP w zakresie sprawowania zbiorowego zarządzania prawami. Rada Repartycyjna będzie dokonywała klasyfikacji utworów audiowizualnych oraz podejmowała uchwały związane z wykonywaniem regulaminu repartycji. W pozostałym zakresie obszar działania SFP-ZAPA i Rady Repartycyjnej pozostaje zasadniczo bez zmian wobec modelu obowiązującego obecnie.
W ubiegłym roku nie zakończyły się niestety trzy kluczowe dla naszej działalności postępowania Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jedno w sprawie rewizji zezwoleń OZZ na zbiorowe zarządzanie prawami oraz dwa dotyczące stwierdzenia tzw. reprezentatywności: (i) w zakresie praw autorskich do scenariuszy utworów audiowizualnych, którego stronami są SFP i ZAiKS oraz (ii) w zakresie praw pokrewnych do wideogramów przysługujących producentom utworów audiowizualnych, którego stronami są SFP i ZPAV. W wyniku pierwszego Minister Kultury podejmie decyzję, na jakich polach eksploatacji SFP-ZAPA będzie zarządzało prawami twórców i producentów. W odniesieniu do dwóch pozostałych Minister przesądzi, która OZZ ma pobierać wynagrodzenia dla uprawnionych, którzy nie powierzyli praw w zarząd żadnej organizacji.
W ubiegłym roku zakończyły się prace legislacyjne związane z reformą europejskiego prawa autorskiego. Zostały przyjęte dwa kluczowe z punktu widzenia SFP-ZAPA akty prawa unijnego: Dyrektywa 2019/790 w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym i Dyrektywa 2019/789 dotycząca transmisji online nadawców i reemisji. Przedstawiciele SFP-ZAPA brali aktywny udział w pracach nad tymi dyrektywami, przede wszystkim w ostatniej, kluczowej fazie w Parlamencie Europejskim.
Pierwsza z dyrektyw daje poszczególnym krajom możliwość przyznania twórcom filmowym prawa do niezbywalnego wynagrodzenia za korzystanie z ich utworów w internecie. Dyrektywa pozwala także objąć serwisy społecznościowe i serwisy wymiany treści udostępnianych przez użytkowników (np. takie jak YouTube) obowiązkiem uzyskania licencji od autorów i producentów.
Dyrektywa 2019/789 przesądza z kolei, że wszystkie formy reemisji, bez względu na użytą technologię (kablowa, satelitarna, internetowa), powinny podlegać obowiązkowemu zbiorowemu zarządowi. Powyższe oznacza, że dla legalności poszczególnych aktów eksploatacji konieczne będzie uprzednie uzyskanie licencji od właściwej organizacji zbiorowego zarządzania.
W ubiegłym roku byliśmy także zaangażowani w prace związane z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, która zakłada wyodrębnienie w polskim wymiarze sprawiedliwości wyspecjalizowanych sądów w zakresie własności intelektualnej.
W zakresie współpracy z zagranicznymi OZZ skupiliśmy się na kontroli realizacji wykonywanych umów, ale również na podpisywaniu nowych. W efekcie zawarliśmy 6 kolejnych kontraktów. Mając obecnie podpisane 72 umowy o reprezentacji, możemy wykazać się bardzo dużą reprezentacją zagranicznego repertuaru, który jest wykorzystywany w Polsce na najważniejszych polach eksploatacji.
Tak jak w latach poprzednich przedstawiciele SFP-ZAPA aktywnie uczestniczyli w pracach zarządu AGICOA, zarządu Society of Audiovisual Authors (SAA), pracach organów Konfederacji CISAC, w tym Zarządach Rady CTDLV i Writers&Directors Worldwide, a także posiedzeniach EUROCOPYA. SFP-ZAPA jako część ogólnoświatowej społeczności angażuje się w różne inicjatywy międzynarodowe m.in.: program Women@CISAC, mający na celu zbieranie danych, zrozumienie złożonych problemów funkcjonowania kobiet w środowiskach artystycznych, podniesienie świadomości i dzielenie się najlepszymi praktykami (zasady zatrudnienia, wynagradzanie, piastowane stanowiska).
We wrześniu 2019 roku odbył się audyt recertyfikujący wdrożonego w SFP-ZAPA Systemu Zarządzania Jakością. W jego wyniku, audytor z niezależnej firmy Dekra (jednostka certyfikująca SFP-ZAPA) przedłużył ważność posiadanego przez organizację certyfikatu jakości do 2022 roku. Wspomniany dokument stanowi potwierdzenie wysokiej jakości procedur realizowanych przez organizację. SFP-ZAPA jest jedyną w Polsce i jedną z nielicznych w Europie organizacją zbiorowego zarządzania mogącą się pochwalić certyfikatem potwierdzającym zgodność z normą ISO 9001:2015.